Instalada no centro da parroquia que lle da nome á Denominación de Orixe San Simón da Costa, Queixería Valado ofrécelle aos amantes deste derivado lácteo a posibilidade de degustar "un dos mellores queixos de Galicia" e sinalan os produtores que, "posiblemente de toda España". Non en balde, 'Valado' foi galardoado co Premio Cincho de Ouro  ao mellor queixo curado de vaca na edición 2006 e conta tamén cun Accésit de Ouro aos mellores queixos españois de pasta prensada de vaca 2007, ambos do Ministerio de Agricultura.

Todos os queixos fabricados baixo esta denominación de orixe, co selo sempre da calidade,  teñen as súas propias peculiaridades. A elaboración de cada un marca gustos ben diferenciados entre os consumidores. Así que cada marca ten compradores incondicionais, dependendo de gustos e padales.

Para os entusiastas da Queixería Valado, boa parte do segredo está en que se trata  dun produto de sabor cremoso, suave e delicioso ao padal. É queixo afinado con madeira de bidueiro, cunha curación de 45 días como mínimo.

Esta fábrica vilalbesa púxose en marcha no ano 1992 e pouco despois pasou a formar parte da Denominación de Orixe San Simón da Costa. Como noutros casos, comezaron moito antes, cunha pequena produción, co leite das vacas que había na casa. Seguindo a produción tradicional e o ronsel familiar, a queixería está, desde 2005 en mans de Félix Freire Cuba e da súa dona.

A produción non pasaba nos inicios dos 40 ou 50 queixos por semana. E aínda hoxe segue a ser unha miniqueixería, cunha fabricación semanal de 200 a 300 pezas. Son en total entre 800 e 900 quilogramos de queixo ao mes, o que leva a unha produción anual que oscila entre os 12.000 e os 15.000 quilogramos.

O queixo San Simón da Costa reforza cada ano a súa presencia no mercado exterior, pero para un pequeno produtor como 'Valado' son diversas as dificultades que se lle presentan para vender noutros países, fundamentalmente papeleos e requisitos de alto custo, así como contar cunhas instalacións artesanais.

Esta fábrica compra na actualidade o leite para a fabricación dos seus produtos e aínda que non rexeitan incrementar a  produción algo máis, non ocultan a dificultade que iso supón, pagando autónomos, comprando unha nova cuba, producindo e  e vendendo o queixo á beira de fabricantes máis grandes… "Énos imposible todo", sinala Félix Freire.

'Valado' está no grupo exportador do queixo vilalbés de San Simón da Costa, pero o principal problema é que se lle pide ás empresas grandes o certificado para vender fóra, "que nós non temos", e que "é difícil de obter" e que ten tamén "un coste elevado", manifesta.

Un produto gourmet que precisa axudas á comercialización, non "subvencións"

Esta queixería vende o San Simón en pequenas tendas. O seu propietario entende que se trata dun produto exquisito, gourmet, que non debe estar nas grandes áreas comerciais. De feito, vende en pequenos establecementos. Non chega á media ducia o número de distribuidores cos que traballa e as vendas fanse todas en Galicia. Está tamén no comercio digital, nunha tenda colectiva, coa que 'Valado' colabora "puntualmente".  
​
Tampouco oculta Félix Freire que aínda que se podería facer fronte a un incremento da produción, o realmente complicado e sacar o producto ao mercado, porque cada vez hai que pagar máis, sobre todo pola vía impositiva, con custos cada vez máis elevados e ingresos cada vez menores. Por iso pide "que nos axuden", pero advirte que "eu non quero subvencións", senón axudas para comercializar o produto, coa a información más acaída e que permita achegar ao consumidor un queixo, que como o resto dos de denominación, vende alí onde estea. A calidade vai por diante. 

Queixos Pacita ofrece un produto familiar, tradicional, natural. Empezou hai máis de trinta anos, e foi en 2002 cando  montou a queixería. Trátase dun queixo elaborado con leite cru, de produción propia, artesano, que ofrece todas as posibilidades: fresco, cremoso,  semicurado e curado. E levan arredor de catro años cun novo produto, tamén de gran aceptación: o queixo picante.

Diariamente, fabrican entre 180 e 200 quilogramos de queixo e concentran os seus puntos de venda en parte en Galicia, Madrid, Barcelona ou Valencia. E venden tamén algún queixo fóra de España.

Arredor dun 5 por cento da produción desta empresa da parroquia friolense de Vilafiz, en Lugo -que conta con catro traballadores- vai parar ao mercado español. Unha boa parte da produción queda na súa zona de influencia natural. O sistema de distribución para o mercado próximo é a distribución propia, mediante furgoneta con frío. supermercados e tendas da contorna son os puntos de venda habituais dos seus produtos. Son vacas que están en pastoreo e hai detrás de todo isto o respaldo da certificación de calidade.

Consiste nunha produción tracional e limitada, xa que considera o fabricante que o máis importante é garantir sempre a calidade e o "exquisito" sabor das varidades que ofrece. Dispón de sala de ordeño propia, tanques de frío e procesado, así como dos controis sanitarios que garanten a calidade dun leite que se produce na montaña lucense, a 700 metros de altitude.  Ten 150 vacas propias en produción.

"Primeiro entre 'picantes'

Xunto coas bondades do leite cru e coa aceptación que ten esta modalidade de fabricación, Queixos Pacita ten tamén un bo número de entusiastas do seu queixo picante, do que pode alardear que se tata do primeiro destas características que se fixo en Galicia, segundo conta a responsable desta empresa familiar, María Paz Vega Corral, quen non dubida en sinalar que "este é orixinal", que agora hai copias, "pero que o orixinal é este".

A forza da feira de Friol
​
A celebración cada ano -e van xa 26 edicións- da feira dos queixos de Friol e tamén dun dos mellores pans que se fai en Galicia  (na parroquia de Ousá), foi e segue a ser un escaparate fundamental para a proxección do queixo da comarca en xeral e do municipio en particular. Friol está en terras da Denominación da Arzúa-Ulloa, aínda que non está acollido á mesma.

Neste medio século sobrepasado de feiral, veu ao municipio xente de toda Galicia, que foi coñecendo este queixo grazas ao evento. Agora véndese cada ano neste encontro moito menos producto, pero segue sendo importante nesa proxección exterior. Para a última edición da Feira do Queixo de Friol e Pan de Ousá, Queixos Pacita levou uns 1.200 queixos.

Non desaproveita a empresa as novas tecnoloxías para vender por internet, con algúns mercados xa referidos como o madrileño ou outros como as Illas Canarias. Polo de agora, estas vendas prodúcense sen recargos, un aliciente máis para achegarse a uns bos queixos como estes. 
​