A Queixería Don Crisanto iniciou a actividade en 1990, na parroquia vilalbesa de Lanzós. Nese ano puxéronse en marcha outras cinco co selo da  parroquia que lle dá nome á denominación deste valorado produto: San Simón da Costa. Daquela, todas tiñan a súa gandería propia. Para todas, as cousas foron mellorando e  foise pasando do autoabastecemento a mercar leite da zona das características esixidas.

'Don Crisanto' segue a ser unha pequena queixería, con nada menos que dous premios especiais nas últimas edicións de 'Alimentos de España' ao mellor queixo. Na cata de queixos de Galicia do pasado ano,  acadou as medallas de ouro da denominación Tetilla e San Simón da Costa.

Nos comezos, a queixería, sacáballe máis redemento ao  produto, segundo asegura Cristina Román Candemil, que xunto coa súa parella, Iván Díaz Souto, tomaron o relevo dos pais dela, que se xubilaron no ano 2014.

Na arrancada, como sucede na maioría das pequeñas empresas queixeiras,  as dificultades abundaron e os resultados en produción e venda foron cativos. Neste caso, lembra  Cristina Román que se facían uns sete queixos diarios. Hoxe están en arredor dos corenta por xornada.
A  produción anual desta empresa familiar non chega aos 100.000 quilogramos. As vendas, fanse na propia queixería, en diversas feiras e nalgunhas pequenas tendas. Fan campañas tamén de promoción en Asturias e Cantabria, e venden "algo" fóra de España, "pero pouco máis" sinala Cristina Román.

Calidade e valor engadido

A queixería estaba dentro do grupo exportador de queixos de San Simón da Costa, pero como se trata dunha produción pequena,  a 'Don Crisanto' non lle compensaba estar aí. Recoñece  - como nalgún caso máis dos fabricantes do San Simón da Costa-  que teñen limitacións na produción. Iso non quita para que esta como as restantes queixerías teñan uns compradores preferentes, incondicionais,  que buscan un producto ou outro en función de súa elaboración, do afumado, de que estea máis ou menos salgado ou dos pequenos segredos que cada fabricante lle engade aos seus queixos.

Ademais das tradicionais pezas do San Simón da Costa, 'Don Crisanto' cota coa proposta do bufón- o tamaño pequeño-, así como do curado -de seis meses como mínimo- e o igualmente popular patelo, xunto co seu requeixo.  

Esta empresa traballa en incrementar o valor engadido de produción a través da transformación. Hoxe benefíciase das aportacións de transformación que impulsa a Administración autonómica e despois de diversas ampliacións constituíuse como Sociedade Agraria de Transformación (SAT).

Instalada no centro da parroquia que lle da nome á Denominación de Orixe San Simón da Costa, Queixería Valado ofrécelle aos amantes deste derivado lácteo a posibilidade de degustar "un dos mellores queixos de Galicia" e sinalan os produtores que, "posiblemente de toda España". Non en balde, 'Valado' foi galardoado co Premio Cincho de Ouro  ao mellor queixo curado de vaca na edición 2006 e conta tamén cun Accésit de Ouro aos mellores queixos españois de pasta prensada de vaca 2007, ambos do Ministerio de Agricultura.

Todos os queixos fabricados baixo esta denominación de orixe, co selo sempre da calidade,  teñen as súas propias peculiaridades. A elaboración de cada un marca gustos ben diferenciados entre os consumidores. Así que cada marca ten compradores incondicionais, dependendo de gustos e padales.

Para os entusiastas da Queixería Valado, boa parte do segredo está en que se trata  dun produto de sabor cremoso, suave e delicioso ao padal. É queixo afinado con madeira de bidueiro, cunha curación de 45 días como mínimo.

Esta fábrica vilalbesa púxose en marcha no ano 1992 e pouco despois pasou a formar parte da Denominación de Orixe San Simón da Costa. Como noutros casos, comezaron moito antes, cunha pequena produción, co leite das vacas que había na casa. Seguindo a produción tradicional e o ronsel familiar, a queixería está, desde 2005 en mans de Félix Freire Cuba e da súa dona.

A produción non pasaba nos inicios dos 40 ou 50 queixos por semana. E aínda hoxe segue a ser unha miniqueixería, cunha fabricación semanal de 200 a 300 pezas. Son en total entre 800 e 900 quilogramos de queixo ao mes, o que leva a unha produción anual que oscila entre os 12.000 e os 15.000 quilogramos.

O queixo San Simón da Costa reforza cada ano a súa presencia no mercado exterior, pero para un pequeno produtor como 'Valado' son diversas as dificultades que se lle presentan para vender noutros países, fundamentalmente papeleos e requisitos de alto custo, así como contar cunhas instalacións artesanais.

Esta fábrica compra na actualidade o leite para a fabricación dos seus produtos e aínda que non rexeitan incrementar a  produción algo máis, non ocultan a dificultade que iso supón, pagando autónomos, comprando unha nova cuba, producindo e  e vendendo o queixo á beira de fabricantes máis grandes… "Énos imposible todo", sinala Félix Freire.

'Valado' está no grupo exportador do queixo vilalbés de San Simón da Costa, pero o principal problema é que se lle pide ás empresas grandes o certificado para vender fóra, "que nós non temos", e que "é difícil de obter" e que ten tamén "un coste elevado", manifesta.

Un produto gourmet que precisa axudas á comercialización, non "subvencións"

Esta queixería vende o San Simón en pequenas tendas. O seu propietario entende que se trata dun produto exquisito, gourmet, que non debe estar nas grandes áreas comerciais. De feito, vende en pequenos establecementos. Non chega á media ducia o número de distribuidores cos que traballa e as vendas fanse todas en Galicia. Está tamén no comercio digital, nunha tenda colectiva, coa que 'Valado' colabora "puntualmente".  
​
Tampouco oculta Félix Freire que aínda que se podería facer fronte a un incremento da produción, o realmente complicado e sacar o producto ao mercado, porque cada vez hai que pagar máis, sobre todo pola vía impositiva, con custos cada vez máis elevados e ingresos cada vez menores. Por iso pide "que nos axuden", pero advirte que "eu non quero subvencións", senón axudas para comercializar o produto, coa a información más acaída e que permita achegar ao consumidor un queixo, que como o resto dos de denominación, vende alí onde estea. A calidade vai por diante. 

Queixos Pacita ofrece un produto familiar, tradicional, natural. Empezou hai máis de trinta anos, e foi en 2002 cando  montou a queixería. Trátase dun queixo elaborado con leite cru, de produción propia, artesano, que ofrece todas as posibilidades: fresco, cremoso,  semicurado e curado. E levan arredor de catro años cun novo produto, tamén de gran aceptación: o queixo picante.

Diariamente, fabrican entre 180 e 200 quilogramos de queixo e concentran os seus puntos de venda en parte en Galicia, Madrid, Barcelona ou Valencia. E venden tamén algún queixo fóra de España.

Arredor dun 5 por cento da produción desta empresa da parroquia friolense de Vilafiz, en Lugo -que conta con catro traballadores- vai parar ao mercado español. Unha boa parte da produción queda na súa zona de influencia natural. O sistema de distribución para o mercado próximo é a distribución propia, mediante furgoneta con frío. supermercados e tendas da contorna son os puntos de venda habituais dos seus produtos. Son vacas que están en pastoreo e hai detrás de todo isto o respaldo da certificación de calidade.

Consiste nunha produción tracional e limitada, xa que considera o fabricante que o máis importante é garantir sempre a calidade e o "exquisito" sabor das varidades que ofrece. Dispón de sala de ordeño propia, tanques de frío e procesado, así como dos controis sanitarios que garanten a calidade dun leite que se produce na montaña lucense, a 700 metros de altitude.  Ten 150 vacas propias en produción.

"Primeiro entre 'picantes'

Xunto coas bondades do leite cru e coa aceptación que ten esta modalidade de fabricación, Queixos Pacita ten tamén un bo número de entusiastas do seu queixo picante, do que pode alardear que se tata do primeiro destas características que se fixo en Galicia, segundo conta a responsable desta empresa familiar, María Paz Vega Corral, quen non dubida en sinalar que "este é orixinal", que agora hai copias, "pero que o orixinal é este".

A forza da feira de Friol
​
A celebración cada ano -e van xa 26 edicións- da feira dos queixos de Friol e tamén dun dos mellores pans que se fai en Galicia  (na parroquia de Ousá), foi e segue a ser un escaparate fundamental para a proxección do queixo da comarca en xeral e do municipio en particular. Friol está en terras da Denominación da Arzúa-Ulloa, aínda que non está acollido á mesma.

Neste medio século sobrepasado de feiral, veu ao municipio xente de toda Galicia, que foi coñecendo este queixo grazas ao evento. Agora véndese cada ano neste encontro moito menos producto, pero segue sendo importante nesa proxección exterior. Para a última edición da Feira do Queixo de Friol e Pan de Ousá, Queixos Pacita levou uns 1.200 queixos.

Non desaproveita a empresa as novas tecnoloxías para vender por internet, con algúns mercados xa referidos como o madrileño ou outros como as Illas Canarias. Polo de agora, estas vendas prodúcense sen recargos, un aliciente máis para achegarse a uns bos queixos como estes. 
​

De Don Crisanto (Tetilla e San Simón da Costa) a Santo André (Cebreiro curado), pasando por Dona Cobina (Arzúa-Ulloa), Gran Despensa Real Abadía de Samos (Cebreiro) e Artelac (Arzúa-Ulloa Curado). Todos eles son os afortunados cos Premios da  XXI Cata dos Queixos de Galicia, que onte se entregaron nun acto celebrado en Santiago de Compostela.

Os afortunados terán este ano que entra, sen dúbida, un lugar destacado nas preferencias dos consumidores, interesados polos polas novidades que sempre supoñen as medallas de ouro, prata en bronce coas que se recoñecen os mellores queixos acollidos ás catro denominacións de orixe protexidas galegas.

A Queixería Don Crisanto (Vilalba-Lugo) acadou este ano nada menos que as medallas de ouro das denominacións Tetilla e San Simón da Costa; Dona Cobina, con fábrica en A Golada (Pontevedra), recibiu o galardón de ouro na denominación Arzúa-Ulloa;  e Gran Despensa Real Abadía  de Samos (Samos-Lugo) obtivo idéntico premio na denominación Cebreiro. Para os queixos curados, o ouro foi nesta ocasión para Artelac (Antas de Ulla-Lugo), na denominación Arzúa-Ulloa;  e para a Queixería Santo André (Castroverde-Lugo), na denominación Cebreiro.

Máis de 34 millóns de facturación

As catro denominacións de queixos galegas facturan máis de 34 millóns de euros, segundo descatou hoxe o presidente la Xunta, Alberto Núñez Feijóo, na entrega dos premios. É unha cifra importante, que permite que tanto a Denominación Arzúa-Ulloa como a do Queixo Tetilla se sitúen nas primeiras posicións nas listas de vendas dos queixos españoles. Por produto comercializado, o Arzúa-Ulloa está no segundo lugar, e no cuarto o Tetilla, unha relación que queda no segundo e quinto lugar, respectivamente, se se fala do valor económico.

No acto estivo tamén o conselleiro do Medio Rural, José González, quen fixo fincapé na excelencia dos queixos galegos, ensalzando, en xeral, a "extraordinaria" calidade dos produtos agroalimentarios da comunidade autónoma. 
​

Cada ano, cando se achega o Nadal, hai tres convocatorias  importantes para  os queixos autonómicos. A primeira delas é a Cata dos Queixos de Galicia, que acaba de celebrarse e da que nunhas semanas se coñecerán os gañadores. As outras son o Word Cheasse Awards, con ampla participación e recoñecemento aos queixos galegos, e os Premios Alimentos de España, que anualmente desenvolve o Ministerio de  Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente.

Na Cata dos Queixos de Galicia, que entrou este ano na súa XXI edición, presentáronse 70 mostras de 59 queixerías, das que 27 corresponderon á denominación Queixo de Tetilla, 19 á denominación Arzúa-Ulloa, nove á de Arzúa-Ulloa Curado, dez á de San Simón da Costa, catro á do Cebreiro e dúas á do Cebreiro Curado. A data da entrega dos premios aínda non se coñece.

Premios Alimentos de España

Da convocatoria da que si se coñecen xa os gañadores é a dos Premios Alimentos de España 2017, que recoñecen a excelencia dos mellores alimentos de España, ao tempo que reivindican o papel clave da gastronomía.

A Queixería Don Crisanto, do municipio lucense de Vilalba (Lugo) recibíu o pasado xoves, 29 de novembro, o Premio Especial ao mellor Queixo de España, un recoñecemento para este produto da Denominación de Orixe Protexida San Simón da Costa que se viu acompañado con outro galardón: o do mellor queixo madurado de vaca.
​
Pero non é a primeira vez que este fabricante da Terra Chá obtén o recoñecemento de ser o mellor queixo de España. Idéntico galardón lle correspondeu na cata do pasado ano.
​

16 medallas nos World Cheese Awards 2018

E, dos mellores queixos galegos e españois, aos mellores no panorama internacional, xa que o pasado sábado, 3 de novembro, se celebrou en Bergen (Noruega) o concurso World Cheese Awards, un encontro do que sae, cada ano, o mellor queixo do mundo.

En total, sometéronse ao parecer do xurado un total de 3.472 queixos - 471 máis que na edición do ano pasado-, procedentes de 41 países.  

Dos galegos que se presentaron, 16 -pertencentes a 12 queixerías- lograron unha medalla.  A única de ouro foi para A Cooperativa Campo Capela, polo seu queixo O Mouro que tamén recibíu outra de bronce polo de Tetilla, elaborado con leite crú.

O reparto das 15 medallas restantes para os queixos galegos foi o seguinte:
​

• Queixería Prestes: unha medalla de bronce (queixo de cabra); unha de prata (queixo San Simón da Costa);  e outra de bronce (queixo azul Lara&Sara).
• Cooperativa Galega 'Como Cabras': dúas medallas de bronce polo seu queixo de cabra Touza Vella.
• A Meixoeira Sociedade Cooperativa Galega: unha medalla de prata polo seu queixo curado
• Quesos Feijóo: unha medalla de prata polo seu queixo de cabra semicurado en adega.
• Queixería Cas Leiras: unha medalla de prata para o seu queixo San Simón da Costa.
• Queserías Sarrianas: unha medalla bronce polo seu queixo curado de ovella.
• Queixería Barral: unha medalla de bronce polo seu queixo Tetilla
• Cortes de Muar: dúas medallas de bronce para os queixos Vello Marigold e Mimosa.​
• Alimentos Ruta Xacobea: unha medalla de bronce para seu queixo Arzúa-Ulloa e outra, tamén de bronce, para o seu Tetilla.

 
 

A semana que conclúe foi a elixida para a celebración das Cata de Queixos de Galicia, que entra este ano na súa XXI edición. Nesta ocasión participan 59 queixerías, cun total de 70 mostras . No ano 2017 participaron 64 mostras das catro denominacións de orixe, fronte as 66 do ano 2016.

Os especialistas traballaron durante horas, o xoves e o venres, na cata de 27 mostras na categoría do queixo de Tetilla, 18 na de Arzúa-Ulloa, nove na de Arzúa-Ulloa curado, dez  na de San Simón da Costa e catro na do Cebreiro. Nesta ocasión, amplíase unha categoría específica para o Cebreiro curado con otras dúas mostras.

Celebrada a cata, e recollidas xa as diversas valoracións dos catadores, queda agora por escoller un gañador para cada un dos tipos de queixo, proceso no que, si non hai novidades, haberá gañardóns tamén para os segundos e terceiros clasificados. O habitual é que se dean a coñecer os galadoados nunha gala que coincide coa cata de meles de Galicia e que, probablemente, se celebre antes de que remate o ano.

Doce sumillers-expertos
​
A responsable da organización do certame é a Axencia Galega da Calidade Agroalimentaria (Agacal), da Consellería de Medio Rural, en colaboración con consellos reguladores das catro denominacións de orixe de queixos de Galicia.  Nesta cata participaron doce sumilleres-expertos.

Despois dunha ameaza de mal tempo con nome de furacán o sábado e dunha chuvia torrencial na madrugada do domingo, o recinto cuberto da Feira do Queixo do Eume e Mel de Goente aguantou e poido adornar e defender a xornada coas novidades previstas. Lonxe de pensar en que este encontro puidese ir a menos ou desaparecer, polo retraso na convocatoria, o alcalde das Pontes de García Rodríguez, Valentín González, sinalou que, ao contrario, é obxectivo agora que haxa cada vez unha maior proxeción do queixo galego neste encontro anual.

Non sendo bo o día, coa ameaza de 'alerta laranxa' , recoñeceu o alcalde da localidade coruñesa a boa afluencia de xente. Para o rexedor municipal, a celebración do décimo aniversario era "unha alternativa a facer algo especial",e recoñeceu que, en 2017,  a convocatoria "funcionou moi ben", ao igual que nesta nova edición.

Destacu que este fin de semana, acudiron novos postos de queixos que non se fan na parroquia, o cal dixo que é "unha nova liña enriquecedora que se quere ampliar considerablemente". Engadiu que se trata dunha festa de exaltación do queixo e do mel e que, polo tanto, as comida non é a protagonista, xa que "o churrasco podes facelo calquera día do ano", argumentou.

Confirmou nestre sentido que na próxima edición da feira, no sería de estrañar que houbese dez ou doce postos de queixo máis, pero  de toda Galicia, xa que o que non se vai atender é a que o protagonismo sexa o dunha comida parroquial e que, en adiante, ese protagonismo pasaran a a telo os queixos.

Recoñeceu Valentín González que a celebración do encontro en outubro atende moi especialmente á produción do mel. Polo que, se se adiantase o feiral ao mes de agosto, o mel non sería o deste ano,  " e o que aquí se vende, e un mel fresco", argumentou.
Foron diversas as novidades deste  ano, en especial para os nenos, e non faltaron clásicos como os freixós, que camiño das dúas da tarde xa non se podían adquirir, á espera dos previstos para a meranda. Coincidindo coa hora do almorzo, xa se venderán 225 ducias de freixós.  

A Feira do Queixo do Eume e Mel de Goente celebra este domingo, 14 de outubro, nova edición. Chega, deste xeito, aos  seus primeiros dez anos promocionando dous dos seus produtos estrela, cuxa elaboración está centralizada en dúas parroquias do municipio coruñés de As Pontes de García Rodríguez:  A Faeira e Goente.

O feiral abrirá as súas portas ás dez da mañá, coa apertura dos postos de mel e queixo dos produtores locais e coa aportación de diversos artesáns procedentes de distintos  puntos de Galicia.

Seguindo o programa de actividades, ás 12 da mañá, porase en marcha un obradoiro de balde para a elaboración de queixos, dirixido aos nenos. A proposta inclúe todo o proceso, desde o munguido das vacas para a obtención do leite fresco ata o etiquetado do produto.

Media hora despois, comezará a mostra de xantares e una degustación a cargo de Pata Celta, actividades coas que se pretenden por en valor os produtos gastronómicos locais nunha cociña na que a innovación e tradición van da man. Non faltará, xa que logo, o potencial do queixo e do mel nos fogóns.

Despois da comida popular, ás 16,30 horas celebrarase un novo obradoiro de queixo -neste caso para o público en xeral-  e, ás 17 horas, o cómico David Perdomo ofrecerá un entretido monólogo. Ás 19 horas entregaranse os premios dos sorteos convocados e procederase á clausura da feira.
​
Durante toda a xornada, os organizadores apuntan que haberá postos de comida, incluída a 'gastroneta'  Andarubel, que ofrecerá as súas coñecidas hamburguesas autóctonas, nas que o queixo -neste caso o queixo local- é un dos protagonistas. 

A Festa do Requeixo da Capela congregou hoxe a máis de 5.000 persoas na súa trixésima edición, na que se puxeron á venda arredor de 6.000 terrinas deste prezado produto da comarca coruñesa do Eume. A xornada estivo marcada polo bo tempo e por unha ampla oferta expositora, con  28 vendedores nas carpas e outros 60 repartidos por todo o recinto feiral.

Entre as novidades, este ano acudiron representacións da denominación de orixe Rías Baixas e da Ribeira Sacra. A ambientación da festa foi nesta ocasión, "moi rural", segundo resaltou a xerente da Cooperativa Campo Capela, Ana Vence, xa que se pretendeu facer un encontro con múltiples connotacións ao campo galego e cunha orientación destinada tamén aos nenos, con xogos como un laberinto e outros motivos como un tractor ou unha vaca e unha araña xigantes, todo elaborado a partir de pacas e rolos de herba seca.

A Cooperativa Campo Capela, que xunto co concello e coa colaboración veciñal, organizan este encontro, sacou este ano un novo produto, un queixo de inverno que non estivo hoxe á venda, xa que se fixo con leite recollido entre setembro e marzo e xa se esgotou.

O pregón

O pregón deste ano estivo adicado ao mestre e escritor Xabier P. Docampo, finado o pasado mes de xuño na Coruña. Foi pronunciado polo seu fillo, Xabier, fotógrafo e ilustrador, que teceu a historia voltando a moito tempo atrás, antes de que houbera gando na casa.
Argumentou que o único vestixio que ao parecer hai no mundo dese proceso no que o gando pasou de ser bravo a doméstico está en Galicia. Aquí atopouse o corpo dunha muller que os científicos lle puxeron de nome Elba. Era persoa nova e morreu nun accidente cando a  acompañaban bois e vacas, que daquela aínda eran salvaxes e as vacas aínda non se deixaban muxir.

Puxo  o pregoeiro a Elba nesta historia como a inventora dos nomes dos animais, un primeiro e fundamental paso para a súa domesticación, aínda que tiveran que pasar miles de anos para que as vacas chegaran a deixarse munguir. E lembrou que concluíron os científicos que aínda que non era do lugar onde morrera, Elba perdeu a vida "nun terreo de rochas graníticas, como é A Capela e de gando salvaxe que aquí tanto hai".

Receitas con requeixo

Para a ocasión, convocouse tamén unha nova edición do concurso de receitas con requeixo, tanto para pratos doces como para para pratos salgados, con premios para os dous primeiros clasificados.
​
Houbo igualmente exposicións de artesanía ou maquinaria agrícola, degustación de produtos, e boa música durante toda a xornada, que rematou cunha noite folk amenizada por 'Tiruleque' e 'A Roda'.

Todos os anos, nos últimos trinta, coincidindo co domingo co que pecha o mes de agosto, o municipio coruñés da Capela exalta un dos seus productos máis prezados: o requeixo. Conxuga o encontro tradición e popularidade, nunha comarca -a do Eume - que en cada convocatoria concita a participación de miles de asistentes, que degustan na propia localidade o producto, como sobremesa. Pero son moitos tamén os que o levan para convidar a familiares e amigos. 
 
É este o segundo ano no que o concello oferta aos visitantes unhas instalacións moito máis amplas. Hai espazo para case todo, incluídos un amplos e repatidos aparcadoiros e unha chaira para darlle acubillo aos amantes da música, que terán a oportunidade de desfrutar das evolucións  de formacións como Lendas Ártabras, No Cómbaro, Abrindo Rejo e a Brincadeira. Na noite do domingo, en clave de folk, será tempo de Tiruleque e A Roda.
​
A Festa do Requeixo da Capela é esforzo no que ademais do concello traballan os propios viciños é a Cooperativa de Produtos do Campo da Capela. Entre os moitos produtos da coopetiva, están diversas varidades de queixos elaborados con leite cru, entre elas a súa recoñecida Tetilla.